Kultura i sztuka doby reformacji w piętnastowiecznej Polsce okazała się ożywczym ruchem umysłowym, mimo, że nawet w okresie największych triumfów protestantyzmu polski kościół katolicki utrzymał pełnię swoich przywilejów. Jednocześnie władcy rzeczpospolitej nawet po uchwaleniu soboru trydeckiego , nie dostosowali się do jego sugestii , aby wprowadzić represję wobec różnowierców. Ówczesna Polska wyróżniała się niespotykaną nigdzie indziej w Europie tolerancją religijną. Polscy protestanci mieli wiele zasług jeśli idzie o kulture i naukę tego okresu. Po pierwsze upowszechnili w druku polską mowę , jako język ojczysty nowego typu katechizmów, dialogów, modlitewników wymierzonych w papiestwo. Drukarnie zakładane przy szkołach wyznaniowych publikowały zarówno teksty kalwinistów , Lateran , a także braci polskich. Różne odmiany protestantyzmu wyznawali także autorzy dzieł znaczących dla rozwoju kultury polskiej epoki. Polską kulturę religijną nie dopuszczał poważniejszych konfliktów między katolikami i protestantami. Nawet poglądy uważane za oba odłamy od chrześcijaństwa za heretyckie , głoszono w Polsce bez żadnych ograniczeń. Teorie heliocentryczną paryska Sorbona uznała za nieudaną i nie doceniła, zaś już w 1616 roku, trafiła ona do Indeksu Ksiąg Zakazanych, ale na uniwersytecie krakowskim została wydana aż w roku 1622. Katolicy chętnie czerpali z dokonań protestantów, z cech jakich wyróżniała się ich nauka, kultura, sztuka, czy indywidualnych właściwości jakie były używane w obraz. Słynny tłumacz Biblii , Jakub Wujek, wzorował się na przekładach arian, co w dalszych poczynaniach spowodowało ingerencję cenzury zakonnej w jego tekst. W ariańskiej drukarni w Krakowie i w innych oficynach tłoczono dzieła zaprzysięgłych katolików. W ramach znakomitej szkoły braci czeskich zasiadało wielu synów katolickiej szlachty. Psalmy mistrzowsko przekładane przez Jana Kochanowskiego śpiewano zarówno w zborach protestanckich, jak i w kościołach katolckich, co nie wzbudzało niczyich protestów.